Λίμνη Βιστωνίδα. Ένας λιμναίος παράδεισος στη Βόρεια Ελλάδα

Στη μέση μιας μεγάλης, γόνιμης πεδιάδας, στα σύνορα Ροδόπης και Ξάνθης βρίσκεται ένας από τους ομορφότερους υδροβιότοπους της Ελλάδας, η λίμνη Βιστωνίδα. Πρόκειται για την τέταρτη μεγαλύτερη λίμνη της χώρας, συνολικής έκτασης 45 τ. χλμ, μια παραδεισένια τοποθεσία, όπου με τρόπο μοναδικό συνδυάζεται το πράσινο του δάσους και το γαλάζιο της ελληνικής θάλασσας.

Ο υδροβιότοπος είναι ένας ορνιθολογικός παράδεισος για ολόκληρη της ευρωπαϊκή ήπειρο, καθώς εδώ έχουν παρατηρηθεί μέχρι σήμερα περίπου 260 είδη πουλιών. Ο κατάλογος αυτός εμπλουτίζεται κάθε χρόνο με παρατηρήσεις νέων, για τον υδροβιότοπο και την Ελλάδα, ειδών, που κυρίως είναι περιστασιακοί επισκέπτες από άλλες ηπείρους (Αμερική, Ασία). Εφοδιαστείτε λοιπόν με ένα ζευγάρι κιάλια, έναν οδηγό παρατήρησης πουλιών και μια φωτογραφική μηχανή με αρκετά καλή ανάλυση και zoom και φύγαμε για τη μοναδική εμπειρία παρατήρησης πουλιών!

Η λίμνη Βιστωνίδα απέχει 25 χλμ. ΝΑ από την πόλη της Ξάνθης, 23 χλμ. ΝΔ από την πόλη της Κομοτηνής και 225 χλμ. Α από τη Θεσσαλονίκη.

Σύμφωνα με τη μυθολογία…

Η Βιστωνίδα οφείλει το όνομά της στους Βίστονες, την θρακική φυλή και οι οποίοι κατοικούσαν στην περιοχή. Ο μυθικός βασιλιάς των Βιστόνων Διομήδης υπήρξε φημισμένος για τα ανθρωπόφαγα άλογα τα οποία συνέλαβε ο Ηρακλής, και σύμφωνα με την εντολή του Ευρυσθέα, τα έφερε στις Μυκήνες, πραγματοποιώντας τον όγδοο από τους δώδεκα άθλους του!

Η μοναδικότητα της

Η Βιστωνίδα χωρίζεται από τη θάλασσα με μια στενή λουρίδα γης από αμμώδεις προσχώσεις και επικοινωνεί με αυτήν με κανάλια. Στα ανατολικά ένα φυσικό κανάλι, με δύο στόμια προς τη λίμνη, την ενώνει με τη θάλασσα μέσω της λιμνοθάλασσας του Πόρτο Λάγους, ενώ στα δυτικά ένα τεχνητό κανάλι, κατασκευασμένο τη δεκαετία του ’50, την ενώνει απευθείας με τη θάλασσα. Συνέπεια αυτής της επικοινωνίας είναι το μοναδικό για την Ελλάδα, φαινόμενο στο βόρειο τμήμα της να έχει γλυκό νερό, καθώς δέχεται εισροές από τα ποτάμια ενώ στο νότιο αλμυρό ή υφάλμυρο ανάλογα με τις μετακινήσεις του νερού της θάλασσας από και προς αυτή.

Λίγο από ιστορία...

Δημιουργήθηκε πριν από 5 εκατομμύρια χρόνια περίπου, όταν μετά από μια έντονη καθοδική κίνηση του εδάφους, η θάλασσα εισχώρησε στην περιοχή της σημερινής λίμνης και με την δράση των παλιρροιακών ρευμάτων επεξέτεινε προς το εσωτερικό, δημιουργώντας έτσι μια μορφή κλειστής λιμνοθάλασσας. Παράλληλα τα αντιρεύματα είχαν ως συνέπεια τη δημιουργία του ισθμού που την χωρίζει από τη λίμνη.

Η ζωή της λίμνης

Περισσότερα από 300 είδη και υποείδη αναπτύσσονται στην περιοχή και αποτελούν τη βάση της ζωής στη λίμνη, παρέχοντας σε πολλούς οργανισμούς διαμονή, προστασία και τροφή. Στα παρόχθια και αβαθή τμήματα της λίμνης οι καλαμιώνες σχηματίζουν ένα αδιαπέραστο τείχος, προσφέροντας ιδανικό περιβάλλον για φώλιασμα ή προστασία σε μια μεγάλη ποικιλία πουλιών και ψαριών. Στις εκβολές των ποταμών υπάρχουν ιτιές αλλά και λεύκες, φράξοι, φτελιές, σκλήθρα και πλατάνια στους κορμούς των οποίων σκαρφαλώνουν αναρριχητικά φυτά όπως ο λυκίσκος, η κληματίδα και η αγράμπελη. Διάσπαρτα γύρω από τη λίμνη υπάρχουν μεμονωμένα δέντρα και θάμνοι όπως βελανιδιές, λυγαριές, φτελιές, πουρνάρια, κ.ά.

Οι κάτοικοι της λίμνης

Τα είδη που ζούν ή επισκέπτονται τον υδροβιότοπο είναι πολλά και σπάνια. Ο σιωπηλός κόσμος των ψαριών εντυπωσιάζει με τα 21 είδη του, που έχουν καταμετρηθεί στην λίμνη και που μαζί με αυτά που εισέρχονται από την θάλασσα ανέρχονται στα 37 είδη. Στα γλυκά νερά ζουν το γριβάδι, η κοκκινοφτέρα και η θρίτσα, ενώ στα αλμυρά μπορούμε να συναντήσουμε χέλια, λαβράκια,κέφαλους, τσιπούρες, γλώσσες, μουρμούρες, κα.

20 είδη θηλαστικών, 19 είδη ερπετών και 11 αμφιβίων προσθέτουν βιοποικιλότητα στην πανίδα του Βιοτόπου. Η Βίδρα βρίσκει καταφύγιο στα νερά της, σε ποτάμια ρεύματα, ενώ στους γύρω θαμνώνες της και κυρίως στα Δέλτα του Κόσυνθου και του Κομψάτου, κρύβονται ο αγριόγατος, ο ασβός, το τσακάλι κ.α.

Φτερουγίσματα

Ο φτερωτός κόσμος των πτηνών, που θα συναντήσετε στην περιοχή, είναι εντυπωσιακός ως προς τον αριθμό των πληθυσμών αλλά και τη μεγάλη ποικιλία των ειδών του. Από τα 260 είδη που έχουν καταγραφεί, τα εννέα είναι σπάνια ή απειλούμενα σε διεθνές επίπεδο. Σε αυτά περιλαμβάνονται η Κοκκινόχηνα, η Βαλτόπαπια και αετοί όπως ο Θαλασσαετός, ο Στικταετός και το Κιρκινέζι. Από τους πληθυσμούς αυτούς, ορισμένοι παραμένουν μόνιμα και αναπαράγονται στην περιοχή, ενώ άλλοι έρχονται, είτε το χειμώνα από τις βόρειες χώρες για να ξεχειμωνιάσουν και να βρουν τροφή είτε την άνοιξη για να φωλιάσουν, να αναπαραχθούν και να επιστρέψουν στο Νότο το φθινόπωρο.

Στα είδη πτηνών που αναπαράγονται στην περιοχή περιλαμβάνονται ο Κορμοράνος, ο Νυχτοκόρακας, ο Σταχτοτσικνιάς, ο Κρυπτοτσικνιάς, ο Λευκοτσικνιάς, ο Καλαμοκανάς, η Αβοκέτα και η Χαλκοκουρούνα. Στα είδη που, μεταναστεύοντας, διέρχονται από τη λίμνη, περιλαμβάνονται η Χαλκόκοτα, ο Ροδοπελεκάνος και η Λεπτομύτα.

Κατά τους χειμερινούς μήνες, πολλά υδρόβια πουλιά παρατηρούνται στην λίμνη, όπως η Καστανόπαπια, η Βαρβάρα, η Πρασινοκέφαλη, η Χουλιαρόπαπια, το Σφυριχτάρι, το Κιρκίρι, το Γκισάρι, η Σταχτόπαπια, η Αβοκέτα, η Καλημάνα, το Φοινικόπτερο και η Μαυροκέφαλη πάπια.

Οι… σταρ της λίμνης

Ωστόσο, ένας από τους σημαντικότερους λόγους για τον οποίο αξίζει να επισκεφθείτε τη λίμνη Βιστωνίδα είναι για να «συναντήσετε» το Κεφαλούδι, ένα από τα σπανιότερα είδη πουλιών στον κόσμο, με πληθυσμό που δεν ξεπερνάει τις 13.000 άτομα παγκοσμίως. Το Κεφαλούδι (Oxyura leucocephala) φτάνει στη Βιστωνίδα από τις λιμνοθάλασσες του Καζακστάν στα τέλη Οκτωβρίου ή τις αρχές Νοεμβρίου και παραμένει στην περιοχή έως τα τέλη Φεβρουαρίου με αρχές Μαρτίου.

Μοναδικό είναι και το θέαμα του φτερουγίσματος των ροζ φοινικόπτερων, των γνωστών φλαμίγκο, όταν αποκαλύπτουν το έντονο πορφυρό χρώμα κάτω από τα φτερά τους αλλά και η μικτή αποικία των Ερωδιών στο δασάκι του Πόρτο Λάγους.

Νέστος

Νέστος. Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια.
Ο Νέστος (Βουλγαρικά: Места, Μεστα) είναι ένα από τα πέντε μεγαλύτερα ποτάμια της Ελλάδας, ενώ ο ρους του οριοθετεί τα σύνορα ανάμεσα στη Μακεδονία και τη Θράκη και τους νομούς Καβάλας και Ξάνθης, έχοντας πρώτα διατρέξει το νομό Δράμας. Η συνολική του πορεία καλύπτει 243 χλμ, 130 από τα οποία βρίσκονται σε Ελληνικό έδαφος. Πηγάζει από τα όρη Ρίλα της Βουλγαρίας, ενώ εκβάλλει στο Θρακικό Πέλαγος, αφού πρώτα έχει διασχίσει τους ορεινούς όγκους της Δυτικής Ροδόπης και το όρος Φαλακρό.
 Το δέλτα του ποταμού, έκτασης 550.000 στρεμμάτων, αποτελεί 'Υδροβιότοπο Διεθνούς σημασίας' και μέρος του Εθνικού Πάρκου που περιλαμβάνει τις λίμνες Βιστωνίδα και Ισμαρίδα. Εκτείνεται από τη Νέα Καρβάλη έως τα Άβδηρα, ενώ εκεί βρίσκεται και το παραποτάμιο δάσος, γνωστό και ως Μεγάλο Δάσος (Κοτζά Ορμάν). Πλούσια βλάστηση και πολλά είδη ζώων είναι τα χαρακτηριστικά του, ενώ η έκτασή του που κάποτε ξεπερνούσε τα 125.000 στρέμματα τώρα καλύπτει μόλις 4.600.
Το δέλτα του ποταμού, έκτασης 550.000 στρεμμάτων, αποτελεί 'Υδροβιότοπο Διεθνούς σημασίας' και μέρος του Εθνικού Πάρκου που περιλαμβάνει τις λίμνες Βιστωνίδα και Ισμαρίδα. Εκτείνεται από τη Νέα Καρβάλη έως τα Άβδηρα, ενώ εκεί βρίσκεται και το παραποτάμιο δάσος, γνωστό και ως Μεγάλο Δάσος (Κοτζά Ορμάν). Πλούσια βλάστηση και πολλά είδη ζώων είναι τα χαρακτηριστικά του, ενώ η έκτασή του που κάποτε ξεπερνούσε τα 125.000 στρέμματα τώρα καλύπτει μόλις 4.600.
Ο ποταμός Νέστος, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, αποτελούσε το βόρειο όριο εξάπλωσης των λιονταριών στην Ελλάδα. Σήμερα βρίσκουν καταφύγιο ή τροφή 300 είδη πουλιών, 30 είδη αρπακτικών, 11 είδη αμφιβίων, 21 είδη ερπετών, ενώ αρκετά είναι και τα είδη ψαριών που ζουν στις λιμνοθάλασσες του δέλτα. Στη μυθολογία ο Νέστος ή Νέσσος γεννιέται στην αρχή του χρόνου πριν ακόμη γεννηθούν οι άνθρωποι. Γεννήθηκε μαζί με 12.456 ποταμούς και 3000 Νύμφες. Πατέρας του ήταν ο Ωκεανός και μητέρα του η Τηθύς.
Ο Νέστος λατρεύτηκε ως θεός στην αρχαιότητα[1]. Σε καμιά αρχαία πηγή δεν γίνεται λόγος για ποταμοπλοϊα στο Νέστο. Είναι φανερό πως η ασταθής κοίτη του στον κάτω ρου, οι συχνές πλημμύρες του και η απόκρημνη περιοχή του μέσου και άνω ρου του απέκλειαν κάθε δυνατότητα ανάπλου του ποταμού. Λόγω μάλιστα της διαδρομής του μέσα από απόκρημνα και δύσβατα μέρη, δεν σχηματιζόταν ούτε κατά μήκος της κοίτης του κανένας φυσικός χερσαίος δρόμος, όπως συνέβαινε με τόσους άλλους ποταμούς, ώστε να εξασφάλιζε την επικοινωνία της θρακικής ενδοχώρας (άνω και μέσο ρου του) με τις ακτές του Βόρειου Αιγαίου. Επιπλέον, κατά μήκος του Νέστου δεν υπήρχαν πολλά περάσματα (πόροι) για τη διάβασή του κι έτσι δυσχεραινόταν, σε αρκετό βαθμό, ακόμη και η οριζόντια επικοινωνία μεταξύ Μακεδονίας και Θράκης. Στην πραγματικότητα δύο ήταν, όπως και σήμερα, τα περάσματα του ποταμού, από τα οποία το ένα (το βόρειο) βρισκόταν στο μέσο και το άλλο (το νότιο) στον κάτω ρου του, όπου αντίστοιχα είχαν ιδρυθεί και οι πόλεις Νικόπολη και Τόπειρος. Το βόρειο πέρασμα επέτρεπε την επικοινωνία μεταξύ των κοιλάδων του Στρυμόνα και του Έβρου, ενώ από το νότιο πέρασμα διερχόταν ένας πανάρχαιος δρόμος (η λεγόμενη «κάτω οδός»), ο οποίος εξασφάλιζε την επικοινωνία μεταξύ Μακεδονίας και Θράκης και γενικότερα μεταξύ Ευρώπης και Ασίας. Στ' αχνάρια του δρόμου αυτού κατασκευάστηκε αργότερα η ρωμαϊκή Εγνατία οδός, της οποίας ίχνη μιας τοξωτής γέφυρας βρέθηκαν πλάι στην Τόπειρο[2]. Ο Νέστος μπορεί να μην είχε σπουδαία συγκοινωνιακή σημασία για τον ευρύτερο Θρακομακεδονικό χώρο. Είχε όμως τεράστια σημασία για την οικιστική και οικονομική ιστορία των παρανέστιων κατοίκων της περιοχής των εκβολών του. Συγκεκριμένα, με τις προσχώσεις του καθιστούσε πολύ εύφορους τους κάμπους της σημερινής Χρυσούπολης και Ξάνθης και γι' αυτό είχαν ακμάσει εκεί, κατά την αρχαιότητα, αρκετοί οικισμοί, όπως ήταν τα Άβδηρα και η Πέρνη. Αντίθετα, κατά την αυτοκρατορική εποχή, η ασταθής κοίτη του και οι συνεχείς πλημμύρες του επηρέασαν αρνητικά την οικιστιική ιστορία της περιοχής. Έτσι, διαπιστώνεται μια σχετική παρακμή των Αβδήρων και μετατόπιση του οικιστικού ενδιαφέροντος βορειότερα από το δέλτα του ποταμού, όπως μαρτυρεί η ίδρυση της πόλης Τοπείρου, κοντά στις παρυφές των βουνών. Γενικά, η μεγάλη επίδραση που άσκησε ο Νέστος στη ζωή των αρχαίων παρόχθιων κατοίκων συμπεραίνεται από τη θεοποίησή του, καθώς κι από την απεικόνισή του σε νομίσματα των αυτοκρατορικών χρόνων[3].

Παλιά Ξάνθη

Η Παλιά Πόλη της Ξάνθης βρίσκεται στο βόρειο τμήμα της Ξάνθης αποτελώντας τον ιστορικό της πυρήνα και καλύπτει έκταση 380.000m2. Η πόλη είναι χτισμένη μετά το 1829. Είναι η χρονιά που μεγάλοι σεισμοί καταστρέφουν πλήρως τον προηγούμενο οικισμό. Η πόλη οικοδομείται πάνω στα ερείπια και με πυρήνα τις εκκλησίες, που υπήρχαν μάλλον από την εποχή της βυζαντινής Ξάνθειας, όπως ονομαζότανε από την αρχαιότητα η πόλη της Ξάνθης.
Κατά τον 19ο αιώνα, η Ξάνθη αναφέρεται ως μια κωμόπολη των 8.000 κατοίκων, ήταν όμως οικονομικά ανθηρή και αυτό οφείλεται στον πλούτο από την καλλιέργεια, επεξεργασία, μεταποίηση και διακίνηση του καπνού και των προϊόντων του, αλλά και στην προνομιακή της θέση σε σημαντικούς εμπορικούς δρόμους. Η πόλη είναι χτισμένη από Ηπειρώτες και Μακεδόνες μαστόρους, χαρακτηρίζεται από την δαιδαλώδη μορφή των λιθόστρωτων σοκακιών της και είναι γεμάτη λαϊκότροπες βαλκανικές κατοικίες, χάνια, μαγαζιά, τυπικές εκκλησίες της τελευταίας Οθωμανικής περιόδου αλλά ταυτόχρονα και δυτικότροπα νεοκλασικά μέγαρα των οποίων οι ιδιοκτήτες είναι έμποροι καπνού, κυρίως.
Η Παλιά Πόλη της Ξάνθης ως τόπος είναι μοναδικός. Είναι πολύτιμο πολιτιστικό κεφάλαιο για την σημερινή πόλη και την ευρύτερη περιοχή της Θράκης. Δεν θα υπήρχε, εάν το 1976 δεν ανακηρυσσόταν σε προστατευόμενο οικισμό. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την ανάσχεση στην πράξη του ρυμοτομικού σχεδίου του 1939 που προέβλεπε την διαπλάτυνση και ευθυγράμμιση των δρόμων. Η πολεοδομική μελέτη που ανατίθεται από την Νομαρχία Ξάνθης, σε συνεργασία με το Δήμο Ξάνθης, το 1992, παρουσιάζει με εξαιρετικό τρόπο και επάρκεια τα χαρακτηριστικά της παλιάς πόλης και αναδεικνύει την αξία του προστατευόμενου οικισμού. Κατάληξη της μελέτης αυτής αποτέλεσε η έκδοση προεδρικού διατάγματος το 1995 (ΦΕΚ 1037/Δ'/11.09.1996, ΦΕΚ 1097/Δ'/14.12.1995), που καθορίζει τις επιτρεπτές παρεμβάσεις και χαρακτηρίζει τα διατηρητέα κτίσματα.Στην Παλιά Πόλη υπάρχουν 1.200 χαρακτηρισμένα διατηρητέα κτίσματα. Από αυτά τα 140 χαρακτηρίζονται πολύ αξιόλογα, 130 αξιόλογα, 260 χαρακτηρίζονται ως ενδιαφέροντα.

Οι καπναποθηκες της Ξάνθης

Η περιοχή των καπναποθηκών, - ένα σημαντικό σε έκταση και αξία τμήμα της πόλης -, είναι συνδεδεμένη άμεσα με την οικονομική άνθηση της πόλης, σώζεται σε ικανοποιητικό βαθμό ως πολεοδομικός ιστός και ως κτιριακό απόθεμα και αποτελεί ένα από τα καλύτερα υφιστάμενα σύνολα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα. Τα κτήρια είναι δημιουργήματα του τέλους του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα και αποτελούν έξοχα δείγματα αρχιτεκτονικής, ορισμένα από αυτά μοναδικά και για τον ευρωπαϊκό χώρο. Οι καπναποθήκες ήταν χτισμένες στον κάμπο, στα νοτιοανατολικά της Παλιάς Πόλης, και αποτελούσαν ιδιαίτερη συνοικία, διαχωρισμένη σαφώς από την κεντρική περιοχή εμπορίου και την περιοχή κατοικίας της αστικής τάξης. Η περιοχή βρισκόταν κοντά σε υπεραστικούς άξονες οδικής και σιδηροδρομικής (από το 1891) κυκλοφορίας και κυρίως κοντά στον άξονα που συνέδεε την Ξάνθη με τη Γενισέα. Σε χαμηλό υψόμετρο, συχνά πλημμυρισμένη και υγρή, ήταν ακατάλληλη περιοχή κατοικίας, ευνοϊκή όμως εξαιτίας της σύστασης του εδάφους της για την κατασκευή ημιυπόγειων χώρων, απαραίτητων στη λειτουργία των καπναποθηκών.
  Σήμερα η περιοχή των καπναποθηκών βρίσκεται στις παρυφές του κέντρου, κοντά στην πλατεία Ελευθερίας και οριοθετείται από τις οδούς Δημοκρίτου, Μιχαήλ Καραολή, Ελπίδος, Μπρωκούμη, Γεωργίου Κονδύλη, Ναυαρίνου, Έλλης και Λευκίππου. Τα κτήρια των καπναποθηκών που διασώζονται μέχρι το 1995, αθροίζονται σε 57, από τα οποία τα 27 ήταν εγκαταλειμμένα, ενώ τα 30 λειτουργούσαν με νέες χρήσεις (ως αποθηκευτικοί χώροι 9 κτήρια, ως εργαστήρια κυρίως επίπλων και κουφωμάτων 17 κτήρια, ενώ 5 απ’ αυτά στέγαζαν πολιτιστικές δραστηριότητες και δραστηριότητες αναψυχής). Οι πρώτες καπναποθήκες εμφανίστηκαν μετά το 1860 και ήταν μονώροφες, υλοποιήθηκαν με παραδοσιακές μεθόδους και υλικά και βασίστηκαν στη χρήση τοπικών μορφολογικών στοιχείων και ορισμένες φορές νεοκλασικών μοτίβων. Ο κτηριακός όγκος αυτών των καπναποθηκών είναι συνήθως απλός, ορθογωνικός, με επίπεδες όψεις, διάτρητες από τα εν σειρά ανοίγματα, και επικαλύπτεται με απλή τετράριχτη στέγη.
Στο τέλος του 19ου αιώνα κτίστηκαν καπναποθήκες πολύ μεγαλύτερες από τις παλιότερες, ομοίως από ξύλο και πέτρα. Κύρια χαρακτηριστικά τους αποτέλεσε η συμμετρία στην οργάνωση της όψης και της κάτοψης, η αξονική προσπέλαση, ο τονισμός της κεντρικής εισόδου και η κυριαρχία της πρόσοψης, το αυστηρό γεωμετρικό περίγραμμα και η σαφήνεια του κτηριακού όγκου, το μεγάλο ύψος, το στηθαίο που αποκρύπτει την απόληξη της δίρριχτης στέγης και σχηματίζει συχνά ημικυκλικά ή τριγωνικά αετώματα. 
Αποσπάσματα από το βιβλίο «Ξάνθη – Η πόλη με τα χίλια χρώματα» 2008, κεφ. Οι καπναποθήκες της Ξάνθης, ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΟΥΚΟΥΝΗΣ

ΚΟΣΥΝΘΟΣ

Ο Κόσυνθος είναι ποταμός της Θράκης με συνολικό μήκος 55 χιλιομέτρων. Πηγάζει από το όρος Ερύμανθος ή Χαϊντού του ορεινού συγκροτήματος της Κούλας, της οροσειράς της Κεντρικής Ροδόπης, και ρέει νότια - νοτιοανατολικά και αφού διαρρεύσει την πόλη της Ξάνθης, εκβάλλει τελικά στηΒιστωνίδα κοντά στο Σέλινο, συγκεκριμένα στην αρχαία Αναστασιούπολη (Περιθεώριο).

ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ
Οι πηγές του Κόσυνθου βρίσκονται στην οροσειρά της Κεντρικής Ροδόπης και συγκεκριμένα στο ορεινό συγκρότημα τηςΚούλας και το όρος Ερύμανθος ή Χαϊντού. Μερικές από τις πιο μακρινές πηγές του, βρίσκονται μερικές εκαντοντάδες μέτρα από τα Ελληνο-Βουλγαρικά σύνορα. Εκβάλει μετά από 55 χιλιόμετρα στο βόρειο τμήμα της Βιστωνίδας λίμνης. Η λεκάνη απορροής του έχει έκταση 530 τ.χλμ. και περιλαμβάνει κυρίως την ορεινή περιοχή. Τα οικοσυστήματα και οι ζώνες βλάστησης που φιλοξενούνται στη λεκάνη απορροής του Κόσυνθου, περιλαμβάνουν μια ευρεία ποικιλία, από τις καθαρά μεσογειακές έως τις ζώνες ψυχρόβιων κωνοφόρων.
Ο Κόσυνθος αποτελείται από 3 κύριους κλάδους:

Τσάι (κύριος κλάδος)
Ρέμα Κούλας
Ποταμιά

Το ρέμα Τσάι πηγάζει από τις νότιες πλαγιές του Γυφτόκαστρου (1.828 μ.) με πορεία νότια - νοτιοανατολική. Διασχίζει το χωριό Ρεύμα και αφού ενισχυθεί από τα υπόλοιπα ρέματα της κορυφής Κούλας(1.606 μ.) καταλήγει μετά από 21 χιλιόμετρα στη Σμίνθη. Στη Σμίνθη το Τσάι ενώνεται με το δεύτερο κλάδο, το ρέμα Κούλας που έρχεται από ανατολικά. Το ρέμα Κούλας πηγάζει από της ανατολικές πλαγιές τηςκορυφής Κούλας (κοντά στο χωριό Πάχνη) και μετά από διαδρομή 17 χιλιομέτρων καταλήγει και αυτό στη Σμίνθη, αφού πρώτα ενισχυθεί από το ρέμα της Μύκης. Το τμήμα ανάμεσα στα Ελληνο-Βουλγαρικά σύνορα και τα χωριά Ρεύμα - Ωραίο - Πάχνη, που περιλαμβάνει τον κύριο ορεινό όγκο τηςοροσειράς Κούλας, τη Χαϊντού, είναι μια από τις πιο απομονωμένες και δασώδεις περιοχές της Περιφερειακής Ενότητας Ξάνθης. Η περιοχή έχει υψόμετρο άνω των 1.000 μέτρων. Το μέσο ετήσιο ύψος βροχής είναι 714mm (χειμώνας 30%, άνοιξη 24%, καλοκαίρι 25%, φθινόπωρο 21%). Κάθε Δεκέμβριο, η περιοχή καλύπτεται από χιόνι. Το μεγαλύτερο μέρος των υδάτων του Κόσυνθου προέρχεται από αυτή την περιοχή. Τα ύδατα των ρεμάτων διασχίζουν μικρές κοιλάδες ή βαθιές ρεματιές με δασωμένες πλαγιές και εντυπωσιακούς σχηματισμούς ψηλών, απόκρημνων βράχων που ξεπετάγονται ανάμεσα από τα δέντρα, ενώ σε πολλά σημεία της κοίτης σχηματίζονται μικροί καταρράκτες και λιμνούλες.
Μετά τη Σμίνθη ο Κόσυνθος ρέει προς νότια κατεύθυνση. Μετά από 7 χιλιόμετρα, κοντά στο χωριό Λυκοδρόμιο, στην περιοχή Τριγώνου (στο 8ο χλμ. ΕΟ Ξάνθης - Δράμας), ο Κόσυνθος συναντιέται με τον τρίτο κλάδο από δυτικά. Πρόκειται για την Ποταμιά που πηγάζει από τις βόρειες πλαγιές τουΑχλαδόβουνου (1.415 μ.).
Με νοτιοανατολική κατεύθυνση, ο Κόσυνθος διαρρέει την πόλη της Ξάνθης ανάμεσα στηνΠαλιά Πόλη και τη Συνοικία Σαμακόβου. Μετά τη Ξάνθη ο Κόσυνθος καταλήγει στη μεγάλη πεδιάδα της Βιστονίας, όπου η κοίτη του πλαταίνει πολύ. Μετά από τρία χιλιόμετρα, η κοίτη του περιορίζεται από αναχώματα. Η υπόλοιπη νοτιοανατολική πορεία του έως τη Βιστωνίδα είναι ευθύγραμμη, λόγω αντιπλημμυρικών έργων που έχουν λάβει χώρα. Στην πεδινή του διαδρομή (21 χλμ.) ενώνεται με αρκετά ρέματα που πηγάζουν από την Καμέρτζη (Μαυροπαίδι) (1.072 μ.) με κυριότερο τον Κυδωνέα (ή χείμαρρο τωνΚιμμερίων).
Κατά την πορεία του ο Κόσυνθος περνά από πολλά πέτρινα μεσαιωνικά γεφύρια, ενώ πολλοί πετρονερόμυλοι υπάρχουν στα απότομα ρέματα που συμβάλουν σε αυτόν.

ΕΚΒΟΛΕΣ
Τα ιζήματα και τα φερτά υλικά που μεταφέρει ο ποταμός Κόσυνθος, κατακάθονται στον πυθμένα του δέλτα και σχηματίζουν μια λεπτή γλώσσα άμμου που κάθε χρόνο επεκτείνεται βαθύτερα στη λίμνη Βιστωνίδα. Πριν από τα εκτεταμένα αντιπλημμυρικά έργα που έλαβαν χώρα τη δεκαετία του 1950 ο Κόσυνθος πλημμύριζε όλη την πεδιάδα της Βιστονίας και το νερό του χάνονταν μέσα στις καλλιέργειες και τις δασώσεις όχθες την Βιστωνίδας. Ο ποιητήςΝίκος Καββαδίας σε επιστολή που στέλνει από την Ξάνθη το 1939, αναφέρει τον Κόσυνθο σαν:
"..δρόμο, που πηγαίνοντας προς τη θάλασσα χάνεται μέσα στο θρακικό κάμπο τον γιομάτο καπνά."
Σε Βρετανικό χάρτη του 1833 η περιοχή του δέλτα του Κόσυνθου περιγράφεται ως"πυκνή ζούγκλα" (thick jungle). Η ροή των υδάτων του Κόσυνθου δεν είναι σταθερή.

ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ
Ο Κόσυνθος είναι ο ποταμός της Ξάνθης. Συναντιέται στην ιστορία με διάφορα ονόματα: Κοσσινίτης, Κόσσινθος, Κόσινθος, Κόσυνθος, Κουρού Τσάι (Ξηροπόταμος στατουρκικά), Εσκιτσέ Τσάι (ποτάμι της Ξάνθης) ή Τσάι.
Με τον ποταμό Κόσυνθο, συνδέεται ο 8οςΆθλος του Ηρακλή, όταν ο Ευρυσθέας έδωσε εντολή στον Ηρακλή να φέρει ζωντανά ταΆλογα του Διομήδη. Ο Διομήδης ήταν γιος του Άρη και της Κυρήνης και βασιλιάς τωνΒιστόνων, πολεμικού λαού της Θράκης. Είχε στην κατοχή του τέσσερα άγρια ανθρωποφάγα άλογα που πετούσαν φλόγες από τα ρουθούνια τους και έτρωγαν σε χάλκινη πάχνη τους ξένους που έρχονταν στη Βιστονία. Τα άλογα είχαν γίνει άγρια γιατί έπιναν νερό από τον ποταμό Κοσσινίτη. Οι Στάβλοι του Διομήδη βρίσκονταν κοντά στο δέλτα του Κόσυνθου στη Βιστωνίδα. ΟΗρακλής με το φίλο του Άβδηρο και άλλους συντρόφους του, αρμάτωσε ένα καράβι και έφτασε στη Βιστονία. Μετά από σύντομη συμπλοκή στους Στάβλους του Διομήδηκατάφερε να ελευθερώσει τα άλογα και τα μετέφερε στην παραλία. Εκεί, άφησε τον φίλο του Άβδηρο να τα φυλάει. Στη συνέχεια ο Ηρακλής συγκρούστηκε με το στρατό τουΔιομήδη, τον οποίο και σκότωσε με το ρόπαλό του. Επιστρέφοντας ο Ηρακλής στην παραλία, διαπίστωσε ότι τα άλογα κατέφαγαν τον Άβδηρο. Ο Άβδηρος τάφηκε στο σημείο εκείνο και ο Ηρακλής ίδρυσε την πόλη Άβδηρα προς τιμή του.

Ο ΚΟΣΥΝΘΟΣ ΚΑΙ Η ΞΑΝΘΗ
Ο Κόσυνθος διασχίζει το ανατολικό τμήμα της πόλης της Ξάνθης περνώντας ανάμεσα από τη Συνοικία Σαμακόβου και τοΠολυτεχνείο. Στη συνέχεια ο Κόσυνθος κατευθύνεται προς τον παλαιό σκουπιδότοπο της Ξάνθης και καταλήγει στην πεδιάδα. Παλαιότερα υπήρχε και δεύτερη κοίτη εντός της πόλης, που ξεκινούσε από το Σαμακώβ και διέσχιζε την πλατεία Ζωαγοράς (ο χώρος της Λαϊκής Αγοράς σήμερα). Ανάμεσα στις δυο κοίτες σχηματίζονταν η νησίδα "Καρανάς", όπου βρίσκονταν τα σφαγεία και τα βυρσοδεψεία της πόλης. Η δεύτερη αυτή κοίτη επιχωματώθηκε το 1913 και έτσι δημιουργήθηκε ο σημερινός χώρος τηςΛαϊκής Αγοράς, το πασίγνωστο παζάρι της Ξάνθης.

Το ρολόι της Ξάνθης

Μνημείο ο Πύργος του Ρολογιού στην ΞάνθηΚατασκευάστηκε το 1859 Ένα τοπόσημο της Ξάνθης, ο Πύργος του Ρολογιού, χαρακτηρίστηκε ομόφωνα μνημείο από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων. Ο Πύργος του Ρολογιού, που βρίσκεται στην κεντρική πλατεία της Ξάνθης, την πλατεία Δημοκρατίας, κατασκευάστηκε το 1859 από τον αριστοκράτη Χατζή Εμίν Αγά ως αφιέρωμα στην πόλη. Αποτελούσε τμήμα του κεντρικού τζαμιού της πόλης, γνωστού ως «Τέμενος της Αγοράς», που καταστράφηκε από εμπρησμό το 1941. Μορφολογικά ο πύργος εμφανίζει εκλεκτικιστικά χαρακτηριστικά, ενώ εμφανείς είναι και οι επιρροές από τη νεοβυζαντινή αρχιτεκτονική (τοξωτά διακοσμητικά, γραμμικές ταινίες, πεσσίσκοι κ.λπ.). Ωστόσο, τα αρχιτεκτονικά και μορφολογικά χαρακτηριστικά του πύργου στην πάροδο του χρόνου υπέστησαν χαρακτηριστικές μεταβολές. Το αρχικό νεοκλασικό ύφος μεταβλήθηκε κατά την ανακαίνιση του 1938, οπότε αποκτά χαρακτήρα αρ ντεκό. Την ίδιο περίοδο αλλάζει και ο χαρακτήρας της πλατείας: από περιοχή εγκατάστασης της οθωμανικής διοίκησης γίνεται το κοινωνικό και πολεοδομικό κέντρο της σύγχρονης πόλης. Σήμερα ο πύργος αποτελεί τοπόσημο και σημείο αναφοράς για τους κατοίκους και τους επισκέπτες. Ο χαρακτηρισμός του πύργου ως μνημείου εστιάζει στο γεγονός ότι αποτελεί ενδιαφέρουσα αρχιτεκτονική κατασκευή που συνδέεται με την ιστορία της εξέλιξης της αρχιτεκτονικής στην Ξάνθη.